آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، از مهمترین چهره‌های انقلابی مبارز در دوران پهلوی و از تاثیرگذارترین شخصیت‌های نظام جمهوری اسلامی در استقرار و سپس ادامه حیات نظام است. این شخصیت سیاسی و مذهبی بعد از پاگیری نظام انقلاب اسلامی و براندازی نظام پهلوی در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب و بعد از آن در زمان جنگ تحمیلی به عنوان شخصیتی موثر و تصمیم ساز در مهمترین صحنه‌ها حضور بنیادین داشت. وی اولین رئیس مجلس شورای اسلامی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ بود. این سیاستمدار روحانی، در زمان جنگ به عنوان نماینده رهبر در شورای عالی دفاع، فرماندهی جنگ را برعهده داشت. سپس هشت سال رئیس جمهور شد که از آن دوران به عنوان دوران سازندگی نام برده می‌شود. او برای سال‌ها رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام شد. ریاست مجلس خبرگان رهبری نیز از مهمترین مسئولیت‌های هاشمی رفسنجانی بود. هاشمی رفسنجانی که در تمام تحولات و تاثیرات ۴۰ سال اخیر ایران نقشی ممتاز داشت در ۱۹ دی ماه سال ۱۳۹۵ از دنیا رفت.
هاشمی رفسنجانی ساعت ۱۸:۲۰ دقیقه روز یکشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۵ در حالی که به تنهایی در استخر کوشک متعلق به مجمع تشخیص مصلحت نظام در نزدیکی مجموعه سعدآباد[۲] شنا می‌کرد، دچار علائم ایست قلبی شد و در شرایطی که علائم حیاتی نداشت، به بیمارستان شهدای تجریش منتقل شد. عملیات احیای قلبی برای وی انجام شد اما بیش از یک ساعت تلاش برای احیای وی عملیات ناموفق ماند و در ساعت ۱۹:۳۰ دقیقه همان روز، پزشکان درگذشت وی را اعلام کردند.[۳][۴][۵][۶][۷] رفسنجانی پیش از آن در جایی گفته بود که معمولاً هفته‌ای دو بار و تنها در استخر شنا می‌کند.[۸]
پس از این حادثه مهدی هاشمی از زندان با خودروی نیروی انتظامی برای دیدن هاشمی وارد بیمارستان شد. سایر فرزندان وی و رئیس‌جمهوری نیز در بیمارستان حاضر شدند.[۹] بعد از تأیید خبر مرگ هاشمی وزیر بهداشت گفت ظاهراً تیم پزشکی همراه ایشان نبوده، درحالی که همراه شخصیت‌ها باید تیم پزشکی حاضر باشد.[۱۰] سید مهدی طباطبایی از نزدیکان وی او را «شهید راه حق» دانست.[۱۱]
پیکر وی همان روز درگذشتش از بیمارستان به حسینیه جماران منتقل شد و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی برای وداع به جماران مراجعه کردند. دو روز بعد پیکر وی برای تشییع به دانشگاه تهران منتقل گردید.
محل دفن و تشییع
پس از مرگ اکبر هاشمی رفسنجانی چندین مکان برای محل دفن وی مد نظر قرار داشت که در نهایت تصمیم بر این شد که وی در آرامگاه سید روح‌الله خمینی دفن شود؛ و مراسم تشییع از ساعت ۱۰ صبح روز ۲۱ دی ۹۵ از جلوی دانشگاه تهران آغاز شد.[۱۲]
نماز میت
نماز میت اکبر هاشمی رفسنجانی به امامت رهبر جمهوری اسلامی ایران سید علی خامنه‌ای خوانده شد. اما با این حال اقامه این نماز نیز با حواشیی همراه بود. خامنه‌ای در این نماز جملهٔ مستحب «اللهم انًا لا نعلم منه الا خیرا» (ترجمه: خدایا ما جز خوبی از او ندیدیم) را که پیش از این در نماز میت محمدرضا مهدوی کنی و عزیزالله خوشوقت و خدیجه ثقفی سه مرتبه قرائت کرده بود، نخوانده و به‌جای آن جمله مستحب «اللّهُمَّ إنَّکَ قَبَضتَ رُوحَهُ وَ أنتَ غَنیٌّ عَن عَذابِه وَ هُوَ مُحتاجٌ إلی رَحمَتِک» (ترجمه: خدایا تو او را قبض روح کردی و تو از عذاب او بی‌نیازی و او به رحمت تو نیازمند است) را قرائت نمود و در پایان دعای نماز نُه مرتبه تعبیر «عَفوَکَ» (ترجمه: از او بگذر) را تکرار نمود.[۱۳]
تشییع میلیونی
بنابه گفته مسئولان ایران، جمعیت بسیار بالایی در تشییع جنازه اکبر هاشمی رفسنجانی شرکت کردند به طوری که حرکت در مسیرها به سختی و کندی صورت می‌گرفت. حسینعلی امیری معاون رئیس‌جمهور گفت: طبق آمار اعلامی از سوی استانداری تهران حداقل دو و نیم میلیون نفر[۱۴][۱۵] برای مراسم تشییع پیکر آیت‌الله هاشمی در دانشگاه تهران و اطراف آن حضور داشتند.[۱۶][۱۷][۱۸] این تشییع با به خاک سپردن وی در حرم سید روح‌الله خمینی، خاتمه یافت.[۱۹][۲۰] تشییع جنازه او بزرگ‌ترین تشییع جنازه بعد از خمینی بوده‌است و تعداد حاضران را به بیش از ۲٫۵ میلیون نفر تخمین زده‌اند.[۲۱]