شاید برای شما هم پیش آمده باشد که برای مدتی در شرکت فردی آشنا، دوست یا همکار سابق مشغول به کار شده باشید و به دلیل اعتماد به این فرد، بر روی قرار داد کار خود پافشاری نکرده‌اید یا حتی اصلاً بدون داشتن قرارداد، مشغول به کار بوده‌اید؛ و پس از مدتی با بروز مشکلات مجبور شدید کارتان را ترک کنید، اما از آنجایی که قراردادی در کار نبوده، حق و حقوق شما به درستی پرداخت نشده است!
فرقی ندارد که کارمند هستید یا کارفرما، داشتن قرارداد کار به صورت کتبی برای شما کاملاً ضروری و البته از نظر قانون اجباری است. قرارداد باعث می‌شود که کارکنان یک مجموعه با انگیزه و اعتماد بیشتری وظایف‌شان را انجام دهند و از طرفی کارفرمایان هم این نگرانی را ندارند که نیروی کارشان به دلیل بی‌اعتمادی کم‌کاری می‌کند.
متاسفانه کارکنان و کارفرمایان بسیاری هستند که به دلیل نداشتن قراردادی معتبر با مشکلات بزرگ و پیچیده‌ای روبرو شده‌اند. در این سعی داریم تا درباره اهمیت قرارداد کار صحبت کنیم و به شما گوشزد کنیم که در هنگام پیوستن به یک مجموعه یا استخدام نیروی کار حتماً عقد قرارداد را جدی بگیرید.
قرارداد کار چیست؟
ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار را به این شکل تعریف می‌کند: قرارداد کار عبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق العمل، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
در تمام قرارداهای کاری، ۲ طرف وجود دارد. در یک طرف قرارداد کارفرما و در طرف دیگر کارگر/کارمند قرار دارد.
بر اساس تعریف ماده ۲ قانون کار، کارگر شخصی حقیقی یعنی یک انسان تعریف شده که به خواست کارفرما، کاری را انجام می‌دهد و در قبال انجام این کار، مزد دریافت می‌کند. حال، دریافت این مزد می‌تواند به صورت روزانه، ماهانه یا هفتگی باشد. در طرف مقابل این معامله، کارفرما می‌تواند شخصی حقیقی یا حقوقی باشد. در واقع، هم فرد و هم یک شرکت می‌توانند در نقش کارفرما قرار بگیرند. بر اساس قانون کار، رابطه بین کارمند و کارفرما، با انعقاد قرارداد کار بین کارگر و کارفرما رسمیت می‌یابد.
بنابراین، با توجه به تعاریف قانون کار، این قرارداد معین محسوب می‌شود. از دیدگاه حقوقی، قرارداد معین قراردادی است که شرایط و چارچوب آن در قانون تعریف شده و برخلاف برخی شرایط آن نمی‌شود توافق کرد.
آشنایی با انواع قرارداد کار
به طور کلی قراردادهای استخدام به دو دسته کلی استخدام در ادارات دولتی و استخدام در شرکت‌های خصوصی تقسیم می‌شوند.
قراردادهای دولتی
بر اساس قانون استخدام کشوری، برای کار در دستگاه‌ها و ادارات دولتی کشور، ۳ نوع استخدام رسمی، پیمانی و خدماتی وجود دارد. کارمندان رسمی دولت مشمول قانون استخدام کشوری، قانون مدیریت خدمات کشوری و مشمول صندوق بازنشستگی کشوری هستند.
نیروهای کار پیمانی نیز برای امور تصدی‌گری در ادارات استخدام می‌شوند و مشمول آیین‌نامه استخدام پیمانی و صندوق تامین اجتماعی خواهند بود. گروه دیگری از کارکنان ادارات دولتی، امور خدماتی و پشتیبانی را بر عهده دارند.
قراردادهای شرکت‌های خصوصی
استخدام در بخش خصوصی، تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار و مشمول صندوق تامین اجتماعی نیز است. با توجه به مواد قانونی، قرارداد کار در شرکت‌های خصوصی شامل ۲ دسته قرارداد می‌شود.
قراردادهای کار از نظر مدت قرارداد
قراردادهای کار از نظر ساعت کار
انواع قرارداد کار از نظر مدت
قراردادهای کار از نظر مدت به سه دسته تقسیم می‌شوند:
قرارداد کار با مدت موقت
قرارداد کار با مدت غیر موقت
قراداد کار برای انجام کار معین
* انواع قراردادهای کار از نظر ساعت کار :
قراردادهای کار از نظر ساعت به دو نوع تمام وقت و پاره وقت تقسیم می‌شوند.
- قرارداد کار تمام وقت : قراردادی است که طی آن کارگر (یا کارمند) متعهد می‌شود، به میزان ساعات کار مقرر در قانون به کار مشغول باشد. یعنی نهایتاً کارگر در روز ۸ ساعت و در هفته ۴۴ ساعت کار می‌کند.
- در واقع می‌توان گفت که منظور از ساعات کار مدت زمانی است که کارگر نیروی کاری خود و یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. در صورت تمام وقت بودن کار، کارگر از مزد و مزایای کامل قانونی برخوردار خواهد شد.
- قرارداد پاره وقت :
بر اساس ماده ۳۹ قانون کار، اگر میزان ساعت کار از ساعت عادی کار ۷ ساعت و بیست دقیقه در شبانه روز یا ۴۴ ساعت کار در هفته کمتر باشد، به آن قرارداد پاره وقت می‌گویند. نکته مهم اینجاست که کارکنان پاره وقت یا نیمه وقت هم از هر نظر مشمول قانون کار هستند.
* مزایای بستن قرارداد بین کارگر و کارفرما :
بستن قرارداد کار دقیق و تخصصی بین کارگر و کارفرما می‌تواند مزایای زیادی را برای طرفین قرارداد به دنبال داشته باشد:
- جلوگیری از دعوا و مجادله غیر ضروری - پیشگیری از حدوث زیان در صورت - جلوگیری از طولانی مدت شدن دعوا - جلوگیری از اختلاف نظرهای قضایی - جلوگیری از اتلاف هزینه‌های مالی
آیا عقد قرارداد کار برای کارفرمایان مهم است؟
برخی کارفرمایان با نبستن قرارداد کار با کارکنان خود یا امضای قرارداد سفید این تصور را دارند که در این معامله سود برده‌اند، در حالی که این فکر کاملاً اشتباه است. زیرا در صورتی که کارمند قرارداد نداشته باشد یا قراداد سفید امضا داشته باشد، هرگونه پرداختی کارفرما به کارمند می‌تواند محل شکایت کارمند قرار بگیرد.
برای مثال، اگر کارفرما تمام حقوق، مزایا، اضافه کار، بن و… کارگر یا کارمند را به صورت یکجا، بدون ثبت در قرارداد مشخص به حساب او واریز کند، کارمند یا کارگر می‌تواند این ادعا را داشته باشد که تمام واریزی‌های او، تنها حقوق پایه بوده و در خصوص سایر مزایا از کارفرما شکایت کند. این موضوع تنها بخش کوچکی از عواقب عدم عقد قرارداد بین کارفرما و کارکنان است. مشکلات عدیده بسیاری در این بین پدید خواهند آمد که در مقالات بعدی مفصلاً درباره آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
شروط اساسی در بستن قرارداد کار
شکی نیست که طی انعقاد قرارداد کار، شرایط اساسی و نکات حقوقی صحت عقد باید رعایت گردد. در این خصوص، قانون مدنی و قانون کار در مجموع دارای وجوه مشترکی مانند رعایت قواعد عمومی قرارداد‌ها و بعضاً وجوه متفاوتی مانند اختلاف در سن قانونی هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم:
1- قصد و رضایت طرفین قرارداد کار 2- اهلیت طرفین قرارداد کار 3- مشروعیت جهت عقد قرارداد 4- معین بودن موضوع قرارداد کار 5- سایر بندها و تبصره های موجود در قرارداد کار
هر دو طرفین قرارداد کار موظف هستند در هنگام نگارش و عقد قراردادهای حقوقی، نکات مهم قرارداد کاری را مد نظر داشته باشند.
* نکات مهمی که هنگام بستن قرارداد کاری باید به آن‌ها اشاره شود :
قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق کارفرما و کارمند باید شامل موارد زیر باشد:
1- نام طرفین (نام کارفرما و کارمند/ کارگر و یا نام مدیر و داوطلب) 2- تاریخ استخدام و انعقاد قرارداد 3- مدت قرارداد
4- میزان حقوق و دستمزد و یا نحوه محاسبه حقوق و مزایا 5- نحوه پرداخت حقوق و شرایط پرداختی حقوق یا مزد
6- قوانین و شرایط مربوط به ساعات کار 7- قوانین مرخصی 8- قوانین و شرایط مربوط به تعطیلات، از جمله تعطیلات رسمی و حقوق مرخصی و روزهای تعطیل رسمی 9- سِمت شغلی و شرح وظایف به صورت کلی 10- محل انجام کار 11- تعریف شرایط محرمانگی و عدم افشای اطلاعات 12- تمدید قرارداد 13- قوانین شرکت 14- تسویه حساب 15- موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب نماید 16- قوانین و شرایط مربوط به ناتوانی در انجام کار به دلیل جراحت و یا مریضی
قوانین و شرایط مربوط به بازنشستگی 17- شرایط فسخ قرارداد 18 - ذکر حقوقی که کارمند/ کارگر مربوطه در طی این ماموریت های کاری دریافت می کند 19- روش پرداخت دستمزد 20- مشخص کردن دائمی یا موقت بودن قرارداد 21-بیمه
22- اخراج و سنوات
امیدواریم که این مطلب توانسته باشد اهمیت بستن قرارداد کار برای هر دو طرف کارگر و کارفرما را بیان کند. برای عقد قرارداد کار می توانید از قراردادهای تیپ ارائه شده از طرف وزارت کار یا قراردادهای اختصاصی که توسط و کلا و حقوقدانان تنظیم می شود استفاده نمائید.