آئین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین
شماره7942/87/
1 13/9/
1387
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
به پیوست یک نسخه آیین‌نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین که در تاریخ 12/9/
1387 به تصویب و توشیح ریاست محترم قوه قضائیه رسیده، جهت درج در روزنامه رسمی
ارسال می‌گردد.
رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه ـ موحدی
آئین‌نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین
فصل اول: تشکیلات
ماده1ـ در اجرای بند11 از اصل یکصد و دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص
عفو، تخفیف و تبدیل مجازات و آثار تبعی حکم محکومین در حدود موازین اسلامی،
کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین در مرکز و استانها که از این پس در این
آیین‌نامه کمیسیون مرکزی و استانی نامیده می‌شود تشکیل می‌گردد.
ماده2ـ کمیسیون مرکزی مرکب از پنج نفر قضات آشنا به احکام شرع انور و قانون با
پایه قضایی ده به بالا تشکیل می‌گردد که توسط رئیس قوه‌قضائیه برای مدت پنج سال
منصوب می‌شوند.
ماده3ـ رئیس قوه‌قضائیه یک نفر از اعضاء را برای مدت پنج سال به عنوان رئیس
کمیسیون مرکزی انتخاب می‌نماید. جلسات کمیسیون با حضور حداقل سه عضو رسمیت
خواهدیافت و تصمیمات با سه رأی موافق معتبر خواهدبود.
ماده4ـ کمیسیون استانی مرکب از رئیس کل دادگستری استان، نماینده حوزه نظارت قضایی
ویژه قوه‌قضائیه مستقر دراستان، دادستان مرکز استان و مدیرکل زندانهای استان به
ریاست رئیس کل دادگستری استان تشکیل می‌گردد. جلسات کمیسیون با حضور سه نفر از
اعضاء رسمیت خواهدیافت و تصمیمات با سه رأی موافق معتبر است.
ماده5 ـ در پرونده‌های محاکم نظامی کمیسیونی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای
مسلح، معاون حقوقی و قضایی و معاون نظارت و بازرسی سازمان تشکیل می‌گردد. تصمیمات
کمیسیون مزبور پس از اخذ نظر کمیسیون مقدماتی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای
مسلح استان، دادستان نظامی استان و مدیرکل سازمان زندانهای استان با رأی اکثریت
اعضاء معتبر خواهدبود.
فصل دوم: روش کار
ماده6 ـ اشخاص زیر می‌توانند درخواست عفو را پیشنهاد کنند:
1ـ رئیس دادگستری مربوط
2ـ دادستان مربوط
3ـ قاضی ناظر زندان مربوط
4ـ رئیس زندان مربوط
5 ـ محکوم علیه
6 ـ پدر و مادر و همسر و فرزندان محکوم علیه
ماده7ـ رئیس کل دادگستری هر استان مسئول تشکیل جلسات و نظارت بر حُسن انجام وظایف
کمیسیون استانی در مورد عفو و تخفیف مجازات محکومین دادگاه‌های عمومی و انقلاب است
و پس از انجام تحقیقات لازم و احراز صحت مندرجات مدارک مربوط و اخذ نظریه اداره
اطلاعات در رابطه با جرائم گروهکی و امنیتی و نظریه ستاد مبارزه با مواد مخدر در
جرایم مهم مواد مخدر مانند: قاچاق مسلحانه یا سازمان یافته و نیز محکومین به
اعدام، حبس ابد و حبس بیش از بیست سال در یک دادنامه، نسبت به تشکیل جلسات کمیسیون
استانی اقدام می‌نماید.
تبصره ـ اداره اطلاعات و ستاد مبارزه با مواد مخدر موظفند از تاریخ وصول استعلام
حداکثر ظرف یک ماه پاسخ مقتضی را ارسال نمایند.
ماده8 ـ در صورتی که نظر کمیسیون استانی یا کمیسیون سازمان قضایی نیروهای مسلح پس
از رسمیت جلسه و ارزیابی مدارک و احراز شرایط بر عفو باشد، ضمن تشریح جهات و دلائل
گزارش کاملی از وضعیت محکومین استان یا سازمان را بطور مستدل و مستند همراه با
جمع‌بندی و پیشنهاد به دبیرخانه کمیسیون مرکزی ارسال می‌نمایند و در غیر اینصورت
سابقه را بایگانی خواهندنمود، مگر مواردی که براساس دستور رئیس قوه‌قضائیه برای
رسیدگی و تعیین تکلیف نهایی، موضوع به کمیسیون مرکزی ارجاع شود.
تبصره ـ اجرای احکام اعدام و حدود شرعی که زمینه عفو را از بین می‌برد با ثبت
درخواست عفو تا اعلام نظر قطعی کمیسیون مرکزی و معلوم شدن نتیجه درخواست عفو،
متوقف می‌شود.
ماده9ـ در پیشنهاد عفو، تخفیف و تبدیل مجازات باید مدارک متضمن اطلاعات زیر پیوست
گردد:
1ـ مشخصات محکوم علیه شامل: نام و نام خانوادگی، شهرت، نام پدر، شماره ملی، شماره
شناسنامه و محل صدور آن، تاریخ تولد، تابعیت، شغل، سواد، تأهل، تعداد عائله و
داشتن و نداشتن سرپرست.
2ـ تاریخ شروع اجرای مجازات و مدتی که محکوم علیه پیش از شروع به اجراء در بازداشت
بوده‌است.
3ـ پیشینه کیفری (در صورت داشتن نوع و تعداد و شرح آن قید گردد.)
4ـ استیفاء یا عدم استیفاء حق شاکی خصوصی و کیفیت آن.
5 ـ جرم ارتکابی، میزان محکومیت قطعی، مانده محکومیت در تاریخ تنظیم فرم و میزان
عفو درخواستی.
6 ـ سوابق استفاده از عفو یا تخفیف و میزان آن.
7ـ وضعیت اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، جسمانی و معیشتی عائله محکوم‌علیه.
8 ـ تاریخ تنظیم فرم پیشنهاد عفو.
9ـ کیفرخواست، رأی بدوی، رأی تجدیدنظر و رضایت‌نامه حسب مورد.
10ـ در مورد محکومیت به اعدام عندالاقتضاء اصل پرونده به ضمیمه برگ پیشنهاد عفو.
ماده10ـ قاضی اجرای احکام شهرستان با وصول تقاضای عفو مکلف است، نکات ذکرشده را از
پرونده محکوم علیه با دقت نظر، استخراج و ضمائم به صورت خوانا و مصدّق از مدارک
مورد نیاز تهیه و با ذکر نام و نام خانوادگی و سمت خود، آن را گواهی نماید و
حداکثر ظرف سه روز به دبیرخانه کمیسیون استانی ارسال نماید.
ماده11ـ به منظور تحقیق در فرآیند شرایط عفو و سیاستهای کلان قضایی در مورد
زندانیـان، کمیسیـون‌های مرکـزی و استـانی می‌توانند رأساً یا با تعییـن و اعـزام
هیـأت به ترتیب به زندانهای سراسر کشور و زندانهای همان استان، برصحت آن نظارت
نمایند.
ماده12ـ دبیرخانه کمیسیون مرکزی در تهران تشکیل و امور مربوطه به پیشنهادهای عفو
را در دفاتر و رایانه ثبت و آماده طرح در کمیسیون می‌نماید و دبیرخانه کمیسیون
استانی، تحت نظارت و مسئولیت رئیس کل دادگستری تشکیل و به امور مربوط رسیدگی و
نسبت به آماده نمودن درخواستها جهت طرح در کمیسیون و انعکاس مراتب به دبیرخانه
کمیسیون مرکزی اقدام می‌نماید.
ماده13ـ مدیرکل سجل کیفری و عفو و بخشودگی به عنوان دبیر کمیسیون مرکزی، مسئولیت
پیگیری امور اداری مربوط به عفو و بخشودگی را عهده‌دار است.
ماده14ـ دبیر کمیسیون موظف است درخواستها و پیشنهادهای عفو یا تخفیف مجازات
محکومین را به ترتیب تاریخ وصول ثبت و حداکثر ظرف پانزده روز توسط کارشناسان اداره
عفو و بخشودگی بررسی و بلافاصله پس از تکمیل شرایط ذکر شده در این آیین‌نامه به
منظور طرح به کمیسیون مرکزی ارسال نماید.
ماده15ـ کمیسیون‌های مرکزی و استانی، حداقل هر پانزده روز یک بار و در مواقع ضروری
به صورت فوق‌العاده تشکیل جلسه می‌دهند. کمیسیون استانی درخواست‌های رسیده را
بررسی و تصمیمات اتخاذ شده را یک ماه پیش از موعد مقرر به کمیسیون مرکزی تقدیم
می‌نماید و کمیسیون مزبور باید حداکثر بیست روز قبل از موعد مقرر فهرست اسامی
دارندگان شرایط عفو را توسط رئیس کمیسیون مرکزی به رئیس قوه‌قضائیه تقدیم دارد و
پیشنهاد عفو باید پانزده روز قبل از مناسبت مقرر به محضر مقام معظم رهبری تقدیم
شود.
ماده16ـ کمیسیون مرکزی موظف است اسامی زندانیان واجد شرایط را به تفکیک استان،
شهرستان و محکومین سازمان قضایی نیروهای مسلح و ویژه روحانیت را در 2 لیست به شرح
زیر تنظیم نماید:
الف ـ زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به آزادی.
ب ـ زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به تخفیف یا تبدیل مجازات.
ماده17ـ حوزه ریاست قوه‌قضائیه اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی منجر به
آزادی آنان می‌شود را بلافاصله به سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی ارسال
نموده تا در اسرع وقت و از طریق متقضی به زندانهای سراسر کشور ابلاغ گردد و تحت
نظارت دادستان مربوط در صورتی که به جهت دیگـری بازداشت نباشند بلافاصله نسبـت به
آزادی محکومین مزبور اقدام و نتیجه را ظرف ده روز گزارش نمایند.
ماده18ـ دبیر کمیسیون مرکزی اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی آنان منجر
به تخفیف و یا تبدیل مجازات می‌شود را رأساً به دادستانهای محل ابلاغ تا با نظارت
رئیس دادگستری مربوط حداکثر ظرف بیست روز پس از وصول نسبت به اعمال عفو اقدام و
مراتب را گزارش نمایند.
ماده19ـ فهرست عفو محکومین دادگاه‌های نظامی سراسر کشور و ویژه روحانیت به سازمان
قضایی نیروهای مسلح مرکز و دادستان ویژه روحانیت برای ابلاغ، اجراء و نظارت مطابق
مفاد این آئین‌نامه ارسال می‌گردد.
ماده20ـ چنانچه عفو محکومین فاقد برخی از شرایط، ضرورت یابد، رئیس قوه‌قضائیه
می‌تواند عفو آنان را بطور جداگانه و با ذکر علل مرجح پیشنهاد کند.
ماده21ـ کمیسیون‌های مرکزی، استانی و سازمان قضایی نیروهای مسلح می‌توانند به
عنوان تخفیف مجازات محکومین، تبدیل مجازات تعیین شده به مجازاتی از نوع دیگر را
مناسب‌تر به حال محکوم علیه باشد، پیشنهاد کنند.
ماده22ـ مراجع قضایی و قانونی موظفند پاسخ استعلامات دبیرخانه کمیسیون‌های مرکزی،
استانی و سازمان قضایی نیروهای مسلح را در اسرع وقت تهیه و ارسال دارند و همچنین
تصمیمات متخذه کمیسیون‌های مزبور را برحسب مورد در جهت انجام وظایف واگذار شده
بدون تأخیر اجراء نمایند.
فصل سوم: مناسبت‌های عفو، تخفیف و تبدیل مجازات
ماده23ـ قوه قضائیه در هر یک از مناسبت‌های زیر می‌تواند پیشنهاد عفو دهد:
1ـ ولادت حضرت رسول اکرم « ص» 12 تا 17 ربیع‌الاول.
2ـ مبعث حضرت رسول اکرم « ص» 27 رجب.
3ـ ولادت حضرت امیرالمؤمنین « ع» 13رجب.
4ـ ولادت حضرت فاطمه زهرا « س» ویژه عفو محکومین نسوان 20 جمادی الثانی.
5 ـ ولادت حضرت امام حسین « ع» 3شعبان.
6 ـ ولادت حضرت قائم « عج» 15 شعبان.
7ـ عید سعید فطر، اول شوال.
8 ـ عید سعید قربان، 10 ذیحجه.
9ـ عیدسعید غدیر، 18 ذیحجه.
10ـ سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، 22بهمن.
11ـ عیدنوروز، اول فروردین.
12ـ سالروز جمهوری اسلامی، 12 فروردین.
13ـ سالروز حماسه فتح خرمشهر ویژه عفو محکومین نیروهای مسلح، 3خرداد.
14ـ سایر مناسبت‌هایی که مقام معظم رهبری موافقت فرمایند.
فصل چهارم ـ سیاست‌ها و شرایط عفو، تخفیف و تبدیل مجازات
ماده24ـ سیاستهای عفو، تخفیف و تبدیل مجازات عبارتند از:
1ـ توجه به تدابیر و منویات مقام معظم رهبری در مقاطع اعطای عفو.
2ـ تلقی عفو محکومیت به عنوان یک اقدام معنوی و عنایت نظام جمهوری اسلامی.
3ـ توجه به میزان تأثیر مجازات، اصلاح بزهکار، احراز ندامت.
4ـ توجه به ضرورت‌ها، مصالح اجتماعی، سیاسی و منطقه‌ای.
5 ـ توجه به موارد حق‌الناس و فراهم بودن شرایط و موجبات تأمین ضرر و زیان شاکی
خصوصی.
6 ـ توجه به وضعیت و شخصیت محکوم و خانواده وی و اصلاح مجرم.
7ـ توجه به سوابق کیفری از جهت تکرار و تعدد جرم.
8 ـ عدم اعلام عفو تا قبل از زمان صدور عفو.
9ـ رعایت اصل طبقه‌بندی اطلاعات در تمام مراحل عفو.
10ـ اعطای عفو موجب بیهوده جلوه دادن امر قضاء، احکام صادره و اجرای کیفرهای
قانونی نشود.
ماده25ـ شرایط عفو، تخفیف و تبدل مجازات عبارتند از:
1ـ رعایت سیاست‌ها و تدابیر مندرج در این آئین‌نامه.
2ـ محکومین به اعدام که مجازات‌شان با استفاده از عفو به حبس ابد تبدیل شده، در
صورت تحمل حداقل ده سال حبس از تاریخ عفو قبلی.
3ـ عفو محکومین به حبس ابد پس از تحمل ده سال حبس.
4ـ محکومین به حبس ابد که حبس آنان به پانزده سال تقلیل یافته، پس از گذشت پنج سال
از تاریخ عفو قبلی.
5 ـ محکومین غیر از حبس ابد در صورت تحمل یک سوم باقی‌مانده حبس از تاریخ عفو
قبلی.
تبصره ـ محکومینی که حبس آنان قبلاً مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات قرار گرفته و
به جهت جزای نقدی در زندان به سر می‌برند و عاجز از پرداخت می‌باشند، در صورت
احراز سایر جهات عفو، مورد عفو قرار می‌گیرند.
ماده26ـ موارد زیر مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات نمی‌شود:
1ـ قاچاقچیان حرفه‌ای.
2ـ موارد حق‌الناس.
3ـ سرقت مسلحانه.
4ـ تجاوز به زنای به عنف.
5 ـ مصادیق مهم جرائمی از قبیل: جاسوسی، محاربه، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس،
ارتشاء و آدم ربایی.
6 ـ محکومین به جرائم مستوجب حدشرعی اعدام و رجم مانند زنای محصنه و لواط مشروط بر
اینکه جرم آنان با شهادت شهود عادل ثابت شده‌باشد.
تبصره ـ حرفه‌ای بودن و تعیین تصادیق مهم مقرر در این ماده به تشخیص رئیس
قوه‌قضائیه است.
ماده27ـ اجرای مواد 72، 126 و 182 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 از شمول این
آیین‌نامه خارج است و مراجع قضایی تقاضای عفو طبق مواد مذکور را مستقیماً به حوزه
نظارت قضایی ویژه قوه قضائیه ارسال نمایند.
ماده28ـ برای محکـومینی که تقاضای عفو آنان از طرف کمیسیون‌ها رد شده، طرح مجدد
درخواست عفو صرفاً برای یک نوبت دیگر با رعایت شرایط این آیین‌نامه بلامانع است.
ماده29ـ نظر کمیسیون‌ها در رد یا قبول پیشنهاد عفو یا تخفیف مجازات باید کتبی،
مستدل و مستند باشد.
ماده30ـ در خصوص محکومینی که واجد شرایط مذکور در فصل چهارم این آئیـن‌نامه
نیسـتند لیکن صلاحیت برخورداری از عفو را به استـناد ماده 20 دارنـد، کمیسیون
استانی پیشنهاد عفو آنان را طی فهرست جداگانه با تصریح به علل مرجح و انضمام مدارک
مربوط به کمیسیون مرکزی ارسال نموده تا پس از بررسی به نظر رئیس قوه‌قضائیه برسد.
ماده31ـ این آئین‌نامه در 4 فصل و 31 ماده و 4 تبصره در تاریخ 12/9/1387 مورد
تصویب رئیس قوه قضائیه قرار گرفت. از تاریخ تصویب این آئین‌نامه، آئین‌نامه
کمیسیون عفو و بخشودگی مصوب 19 آذر 1373 و آئین‌نامه کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل
مجازات مصوب 16 مرداد 1387ملغی است.
رئیس قوه‌قضائیه ـ سیدمحمود هاشمی شاهرودی